منا ایزدیان؛ فرهاد حسینی طایفه؛ بهزاد رایگانی
چکیده
تالاب های ساحلی- دریایی متشکل از جنگل های حرا، سواحل شنی و کفه های گلی از زیستگاه های حساس و مهم سواحل جنوبی ایران به شمار می آیند که نقش مهمی در اقتصاد و معیشت جوامع محلی دارند. تالاب بین المللی حرای رودشور، شیرین و میناب از تالاب های ساحلی مهم ایران بوده و به دلیل مواجه بودن با تهدیدهای فراوان، نیازمند برنامه ...
بیشتر
تالاب های ساحلی- دریایی متشکل از جنگل های حرا، سواحل شنی و کفه های گلی از زیستگاه های حساس و مهم سواحل جنوبی ایران به شمار می آیند که نقش مهمی در اقتصاد و معیشت جوامع محلی دارند. تالاب بین المللی حرای رودشور، شیرین و میناب از تالاب های ساحلی مهم ایران بوده و به دلیل مواجه بودن با تهدیدهای فراوان، نیازمند برنامه ریزی حفاظتی نوین و موثر می باشد. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات معنی دار سطوح جنگل های حرا به عنوان گونه شاخص تالاب، شناسایی و اولویت بندی تهدیدات تنوع زیستی تالاب و ارائه راهکارهای حفاظت مشارکتی انجام شده است. تغییرات سطح جنگل های حرا بر اساس روش تحلیل سری زمانی داده های سنجنده OLI (آشکارساز زمینی) از لندست 8 انجام گردید. فرآیند برنامه ریزی و اجرای حفاظت مشارکتی در این پژوهش شامل بررسی وضع موجود، شناخت ذینفعان و برگزاری نشست های مشارکتی به منظور شناسایی و اولویت بندی تهدیدها و تدوین برنامه اقدام حفاظت مشارکتی تالاب بوده است. نتایج نشان داد که جنگل‌های حرا از سال 2015 تا 2022 در مجموع در برخی اراضی 30/78هکتار تخریب داشته است. بر اساس نظرسنجی انجام شده از مشارکت کنندگان و ذینفعان، دو تهدید آلودگی ناشی از تخلیه سوخت قاچاق و فعالیت های صید و صیادی بی رویه و غیرمجاز بیشترین اولویت از مجموع 15 تهدید شناسایی شده در تالاب را داشته است. در این پژوهش برای ده تهدید مهم اولویت بندی شده با نظر مشارکت کنندگان، برنامه اقدام کاهش اثر تهدیدات شامل سازوکار اثر تهدید، اثر بر گونه های شاخص، اثرات اقتصادی اجتماعی و برنامه اولویت دار کاهش اثرات هر تهدید، تدوین شده است. دست آوردهای این پژوهش در افزایش آگاهی ها و تهیه محتوی آموزشی برای برنامه های حفاظت جامعه محور با مشارکت ذینفعان از جمله اجرای طرح های مشارکتی حفاظت و احیاء تالاب کاربرد دارد.
علوم زیستی دریا
داود مافی غلامی؛ اکرم نوری کمری
چکیده
به طور کلی، تعیین درجه حساسیت زیست‌محیطی مناطق ساحلی، پیش نیاز ارزیابی آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های حساس موجود در این مناطق، از جمله مانگروها است که نقش مهمی در کارایی و موفقیت برنامه‌های احیا و مدیریت پایدار آن‌ها بر عهده دارد. لذا هدف این مطالعه نیز تعیین درجه و اولویت‌بندی حساسیت زیست‌محیطی مانگروهای استان هرمزگان بود. بدین منظور ...
بیشتر
به طور کلی، تعیین درجه حساسیت زیست‌محیطی مناطق ساحلی، پیش نیاز ارزیابی آسیب‌پذیری اکوسیستم‌های حساس موجود در این مناطق، از جمله مانگروها است که نقش مهمی در کارایی و موفقیت برنامه‌های احیا و مدیریت پایدار آن‌ها بر عهده دارد. لذا هدف این مطالعه نیز تعیین درجه و اولویت‌بندی حساسیت زیست‌محیطی مانگروهای استان هرمزگان بود. بدین منظور ضمن بهره‌گیری از مجموعه معیارهای تدوین شده توسط دفتر محیط زیست دریایی، مرور مطالعات انجام شده بر روی حساسیت جنگل‌های مانگرو، فهرستی از مهمترین معیارها و زیر معیارهای حساسیت این اکوسیستم‌ها تهیه شد و با تجزیه و تحلیل نظرات متخصصان از طرق اجرای روش FAHP، وزن نسبی معیارهای محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بر اساس نظر متخصصان، در میان معیارهای نه‌گانه مربوط به تعیین درجه حساسیت مانگروها، معیارهای پوشش گیاهی و اهمیت تفرجی به ترتیب بیشترین و کمترین وزن نسبی را در میان معیارهای مورد بررسی بدست آوردند (به ترتیب با وزن‌های نسبی برابر با 23/0 و 03/0). نتایج همچنین نشان داد که معیارهای پوشش گیاهی، حیات وحش و شبکه غذایی به ترتیب با دارا بودن وزن‌های نسبی برابر با 23/0، 17/0 و 13/0 به ترتیب در رتبه‌های نخست رتبه‌بندی در میان معیارهای حساسیت مانگروها قرار گرفتند. نتایج حاصل از این مطالعه با اولویت‌بندی معیارهای حساسیت زیست‌محیطی مانگروهای استان هرمزگان اطلاعات مورد نیاز جهت ارزیابی آسیب‌پذیری این رویشگاه‌ها را فراهم آورده است.
علوم غیر‌زیستی دریا
داود مافی غلامی؛ ابوالفضل جعفری
چکیده
به طور کلی، فعالیت های صیادی با بر هم زدن فرآیند رسوب گزاری و جریانات امواج، کاهش سطح تنوع زیستی و وارد نمودن آلاینده های نفتی به محیط مانگروها یکی از مهمترین آشفتگی های محیطی موثر در افزایش آسیب پذیری این اکوسیستم ها محسوب می شود. از این رو بررسی و نقشه سازی شدت انجام فعالیت های صیادی در سطح رویشگاه های مانگرو نقش مهمی در اجرای فرآیند ...
بیشتر
به طور کلی، فعالیت های صیادی با بر هم زدن فرآیند رسوب گزاری و جریانات امواج، کاهش سطح تنوع زیستی و وارد نمودن آلاینده های نفتی به محیط مانگروها یکی از مهمترین آشفتگی های محیطی موثر در افزایش آسیب پذیری این اکوسیستم ها محسوب می شود. از این رو بررسی و نقشه سازی شدت انجام فعالیت های صیادی در سطح رویشگاه های مانگرو نقش مهمی در اجرای فرآیند ارزیابی آسیب پذیری و ارائه راهکارهای مدیریتی و توانمندسازی این اکوسیستم‌ها جهت به حداقل رساندن و جبران خسارت‌های ناشی از وقوع مخاطرات محیطی ایفا می‌کند. لذا هدف این مطالعه بررسی، نقشه سازی و تعیین شدت فعالیت های صیادی در رویشگاه های مانگرو استان هرمزگان بود. بدین منظور، با نقشه سازی گستره رویشگاه های مانگرو، ترسیم 598 سلول شبکه با ابعاد 4×4 کیلومتر در سطح آبهای ناحیه کرانه در بر گیرنده مانگروها و نیز تهیه داده های مربوط به موقعیت جغرافیایی و تعداد شناورهای موجود در بنادر صیادی استان هرمزگان، نقشه شدت انجام فعالیت های صیادی به تفکیک رویشگاه های خمیر، قشم، تیاب، سیریک و جاسک تهیه شد. نتایج نشان داد که بر اساس پراکنش جغرفیایی و تعداد شناورهای موجود در بنادر صیادی استان هرمزگان، شدت فعالیت های صیادی در سطح رویشگاه های مانگرو این استان بدین ترتیب است: رویشگاه خمیر> رویشگاه قشم > رویشگاه تیاب > رویشگاه جاسک>رویشگاه سیریک. نتایج این مطالعه می تواند به عنوان یکی از پیش نیازهای ارزیابی آسیب پذیری مانگروهای ایران مورد استفاده قرار گیرد.
علوم زیستی دریا
امید حسین زاده؛ مرضیه حجاریان؛ سید سجاد خضری داشکسن؛ سعیده خیاطی نژاد
چکیده
جنگل‌های مانگرو در ایران اهمیت خاصی دارند. این تحقیق باهدف شناسایی و رتبه‌بندی عوامل تخریب جنگل‌های مانگرو انجام‌شده است. نتایج این تحقیق می‌تواند مبنای استواری برای درک شرایط پیش روی جنگل‌های مانگرو باشد و باعث بهبود مدیریت و حفاظت جنگل‌های مانگرو شود. در این پژوهش به‌منظور شناسایی و رتبه‌بندی عوامل تخریب از روش تصمیم‌گیری ...
بیشتر
جنگل‌های مانگرو در ایران اهمیت خاصی دارند. این تحقیق باهدف شناسایی و رتبه‌بندی عوامل تخریب جنگل‌های مانگرو انجام‌شده است. نتایج این تحقیق می‌تواند مبنای استواری برای درک شرایط پیش روی جنگل‌های مانگرو باشد و باعث بهبود مدیریت و حفاظت جنگل‌های مانگرو شود. در این پژوهش به‌منظور شناسایی و رتبه‌بندی عوامل تخریب از روش تصمیم‌گیری چند معیاره Promethee II استفاده شد. رتبه‌بندی عوامل طبیعی تخریب جنگل‌های مانگرو نشان داد، آفات با وزن 71/0 به‌عنوان مهمترین عامل مطرح است و پس‌ازآن طوفان و باران اسیدی به ترتیب با اوزان 20/0 و 095/0 در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتایج نشان داد وزن عوامل تخریب انسانی بیش از پنج برابر عوامل تخریب طبیعی است. در مورد عوامل مخرب انسانی آلودگی‌های نفتی با وزن 226/0 به‌عنوان مهمترین عامل مطرح است و پس از آن پسماندهای صنعتی و شهری، توسعه اسکله‌ها و بنادر، عدم ارزیابی زیست‌محیطی در پروژه‌ها، عملکرد ضعیف درزمینه ترویج، سرشاخه‌زنی برای تامین علوفه، آبزی‌پروری و تامین سوخت به ترتیب با اوزان 19/0، 182/0، 136/0، 128/0، 082/0، 043/0 و 041/0 در رتبه‌های بعدی قرار دارند. نتایج این پژوهش نشان داد اصلی‌ترین عامل تخریب جنگل‌های مانگرو در منطقه مورد مطالعه آلودگی‌های ناشی از مواد نفتی و پسماندهای صنعتی و شهری است. ازآنجایی‌که جنگل‌های مانگرو در ایران نزدیک ذخایر و پروژه‌های عظیم نفتی و گازی قرار دارد، فرآیند استحصال، تبدیل و حمل‌ونقل این منابع و توسعه شهری بدون در نظر گرفتن ارزیابی‌های زیست‌محیطی بر اکوسیستم جنگل‌های مانگرو در منطقه اثرات زیانباری دارد.
علوم غیر‌زیستی دریا
داود مافی غلامی؛ اکرم نوری کمری
چکیده
به طور کلی، بررسی رابطه تغییرات وسعت مانگروها آن با تغییرات مقادیر آبهای جاری سطحی ورودی به محیط ساحلی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد اثرات نامطلوب ناشی از تغییر اقلیم بر این اکوسیستم‌ها ارائه دهد. لذا در این مطالعه نیز رابطه میان تغییرات دبی رودخانه های ورودی به محیط ساحلی (وقوع خشکسالی هیدرولوژیک) و تغییرات وسعت مانگروها ...
بیشتر
به طور کلی، بررسی رابطه تغییرات وسعت مانگروها آن با تغییرات مقادیر آبهای جاری سطحی ورودی به محیط ساحلی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در مورد اثرات نامطلوب ناشی از تغییر اقلیم بر این اکوسیستم‌ها ارائه دهد. لذا در این مطالعه نیز رابطه میان تغییرات دبی رودخانه های ورودی به محیط ساحلی (وقوع خشکسالی هیدرولوژیک) و تغییرات وسعت مانگروها در رویشگاه های خمیر، تیاب و جاسک در دوره زمانی 30 ساله (1986-2016) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نیز نشان داد که با وقوع خشکسالی های هیدرولوژیک شدید تا بسیار شدید در دوره زمانی پس از سال 1998 در سطح نواحی ساحلی جنوب ایران، مانگروهای واقع در حوزه های رویشگاهی خمیر، تیاب و جاسک نیز دچار کاهش وسعت یا افت روند توسعه در این دوره زمانی نسبت به دوره ترسالی پیش از سال 1998 شده است. همبستگی بالای میان وقوع خشکسالی هیدرولوژیک و تغییرات وسعت مانگروها در رویشگاه های مختلف نیز نشان دهنده تاثیر نامطلوب ناشی از کاهش آب شیرین ورودی به محیط ساحلی بر گستره مانگروها بود. نتایج مطالعات صورت گرفته در مانگروهای سایر مناطق جهان نیز نشان داده که کاهش بارندگی و مقادیر آب شیرین ورودی به محیط سبب کاهش وسعت و یا تقلیل روند توسعه مانگروها می‌گردد. نتایج حاصل از این تحقیق با فراهم آوردن اطلاعات دقیق در مورد نحوه پاسخ مانگروها به تغییرات اقلیمی می تواند نقش مهمی در کارایی و موفقیت برنامه‌های سازگاری با تغییر اقلیم و حفاظت و توسعه جنگل‌های مانگرو ایران داشته باشد.